My photo
Um escritor, um poeta, um aventureiro,

Tuesday 10 February 2009

Historia Popular Ema Timor Nian

Hahu'u ohin hau sei hatun historia popular ema Timor nian. Historia ho titulo "Atentadu" sei iha kapitulu 10. Loron ida hau sei hatun kapitulo 2 deit. Hau hakarak hato'o boa leitura ba sani nain sira.

hakuak bo'ot,
Celso oliveira



A T E N T A D U

(Historia Popular Ema Timor Nian)




Kapítulo ida

Labarik oan ne’e hatais kalsa training kôr metan, kamizola mutin, sapatu marka Nike i kaer saku mutin ida. Iha saku mutin nia laran iha informasaun. Labarik oan ne’e tama sai uma ida-ida iha bairru nebe hau hela hodi fahe informasaun. Hau rasik seidauk hatene informasaun saida maka labarik oan ne’e fahe. Tamba, sei dadersan lós, sei nakukun hela atu hau halai tun ba loke kaixa karta nian.
Oras hanesan ne’e, vale liu mai hau, se hau túúr iha kuartu laran hodi observa hosi janela, movimento ida-ida iha liur. Muzika iha hau nia komputador kiik (laptop/portatel), lian nafatin, maski hau la hakerek buat ida.
Kareta rua para iha hau nia uma oin dada hau nia atensaun desde hau loke janela. Kareta ida metan –Toyota Prado-, ida seluk mean –Toyota Land Cruiser-. Normalmente, iha hau nia uma oin para kareta mutin bo’ot ida pertense Mr. Fuat, komersianti árabe nebe loke kios iha kruzamentu, besik hau nia uma.
Toó oras ne’e, nein ema ida mai bok kareta rua ne’e. Hau deskonfia, kareta rua ne’e, ida pertense dona Carolina nia oan mane deputado hosi esuqerda, i, ida seluk pertense dona Carolina nia mane foun deputado hosi direita.
Tuku sanulu tiha ona, labarik sira nebe normalmente halimar iha hau nia uma oin, to’o oras ida ne’e nein ema ida mosu. Mr. Fuat nia kios sei taka. Desde ohin tuku lima dadersan to’o oras ida ne’e, oras lima tiha ona, hau sura kareta lima deit maka foin liu hosi hau nia uma oin. Talvés, labarik sira sei toba, dona Carolina sei hadia uma laran, Mr. Fuat sei ba sosa sasan iha sidade seluk, i, jornalista sira sei túúr hakerek iha uma laran. Buat hotu nebe maka hau bele hanoin, hau hanoin tiha ona.
Tuir historia hosi hau nia familia, kôr mean la fo’o sorti mai hau. Ne’e duni, kuandu hau hare hetan kareta mean para iha hau nia uma oin, halo hau hanoin konaba historia hau nia familia nian.
Hau nia kurtina naruk liu hau nia janela. Kôr kinur kahur ho kôr matak uitoan i kôr mean uitoan. Hena la mahar (pano lisu). Kuandu kalan, hau loke ahi iha kuartu laran, ema hosi liur bele hare hetan hau nia movimentu iha uma laran.
Iha hau nia kuartu laran, iha mala metan rua. Mala ida kuadradu i ida seluk kabuar. Televisaun ida liga ho dvd, gravador tuan ida, oratoriu kiik ida i kama bo’ot ida.
Fulan ida dala ida maka hau hámos kuartu ne’e. Rairahun laiha. Iha deit maka suratan soe rungu ranga, fiu liga ba tv, dvd, gravador i estrika rungu ranga, hena foer ho hena mós soe kahur malun, kassete naklekar tun sae, surat hosi BNU, bank Mandarin, seluk-seluk tan soe hela iha televisaun leten.
Iha parede lolon, kola hela desenho ida, parece labarik ida maka pinta ho naran Maria D. Kuandu hau muda mai uma ne’e, desenho ne’e iha tiha ona, i hau nunka hasai hosi nia fatin maski tinan lima tiha ona. Mós, iha kama nia okos, iha kaixa ida ho roupa labarik sira nian, sapatu par mutin ida i kassete. Iha hau nia kakutak, hau hanoin atu lori kaixa ho hena sira ne’e ba fó tiha ba madre sira iha Lecidere, maibe hanoin ne’e nunka realiza deit.
Tuku sanulu liu ona hau la hatene informasaun saida maka labarik oan ne’e soe hela iha hau nia kaixa karta nian. Hau tun ba kraik hodi loke kaixa karta nian…..
Hau hetan boletim informativu ho titulu SABOTAJEM. Hau loke tahan ida-idak hodi lê. Hau hare lia fuan konaba: revolusionariu, konspirasaun, amnestia, eleisaun antesipada, justisa social, korupsaun, marcha da paz, oportunistas, traidor, seluk-seluk tan. Iha hau nia ulun, hau hanoin konaba dutrina eskerda nian nebe uluk hau aprende uitoan.


Kapítulo rua

Do’ok hosi hau nia bairru, dadersan deit, tuku 06.15 akontese tiha ona assaltu ida iha Presidenti da Republika nia uma. Iha assaltu ne’e, presidenti kanek todan. Elementus nain rua hosi grupu revolusionariu mate.
Liu tiha oras ida ho balun, tuku 07.45, grupu revolusionariu halo assaltu iha dalan klaran kontra Primeiru Ministru nia karavana. Iha assaltu ne’e, primeiru ministru konsege salva-an.
Grupo revolusionariu RKM deklara-an hanesan autor hosi assaltu ne’e.
Presidenti nebe kanek todan tamba hetan tiru iha estomogo ho kotuk laran, toba iha estrada laran duranti minutu tolu nulu hodi hein apoiu mediku. 06.45, ambulansia tuan, laiha sirene, laiha sintu, sai hosi hospital militar ba to’o presidenti nia uma hodi tula presidenti lori ba hospital.
Estrada kuak, udan tun, halo kondutor ambulansia halai neneik. Iha ambulansia laran, presidenti monu dala ida tamba laiha sintu. Presidenti nia ran nakfakar barak iha ambulansia laran.
Primeiru Ministru konsege salva-an tamba hetan tulun hosi forsa internasional i guardas kostas sira.
Iha palasiu governador, primeiru ministru halo reuniaun emerjensia hamutuk ho bo’ot hosi forsas armadas i polisia nasional. Hotu tiha reuniaun emerjensia, liu hosi televisaun nasional, PM koalia ba povo tomak katak: "ohin tuku 06.15 iha assaltu ida kontra PR i tuku 07.45 assaltu kontra PM. Iha assaltu nia laran, PR hetan kanek todan i PM konsege salva-an. Elementus nain 2 hosi grupu RKM mate kedas iha presidenti nia uma. Elementus sira seluk hosi grupu RKM nebe halo assaltu kontra PM konsege halai. Assaltu sira ne’e laos kontra ema ida ka rua nia interesse maibe kontra nasaun nia interesse. Ne’e duni, tamba oras ne’e PR hetan kanek todan, entaun foti kedas Presidenti Parlamentu Nasional hodi halao PR nia servisu. Governu hosi partidu direita, moderada i progresista, kondena hahalok sira ne’e, i, proklama "Estado de sitio" duranti fulan tolu nia laran. Duranti Estado de sítio, povo labele halo manifestasaun, reuniaun politika, i, tuku ualu (8) kalan to’o tuku nen (6) dadersan ema ida labele sai hosi uma. Forsa Armada mobiliza-an hodi buka ba kaer elementu importanti sira hosi grupo revolusionariu RKM".
Partidu eskerda kondena assaltu ne’e, maibe la konkorda ho desijaun governu nian nebe halo "Estado de sitio". Akuzasaun komesa mosu entre politiku eskerda ho direita sira. Partidu eskerda kondena assaltu hasoru presidenti maibe konsidera assaltu hasoru primeiru ministru hanesan fiksaun ida (telenovela/sandiwara). Partidu direita akuza partidu eskerda hodi dehan katak partidu eskerda hakarak hadau poder konstituisional maka orkestra assaltu ida ne’e.
Liu tiha loron tolu, politiku hosi partidu eskerda hasai komunikadu ba povo.
"Ami kondena assaltu sira ne’e. Maibe ami lafiar katak grupu revolusionariu RKM halo assaltu kontra primeiru ministru, tamba se karik grupu revolusionariu halo assaltu hasoru PM, entaun PM mate tiha ona", dehan ulun bo’ot partidu eskerda nian.
"Iha momentu ne’e, hau haruka kedas hau nia fotogrofo ba iha fatin nebe grupu revolusionariu halo assaltu hasoru PM. Populasaun dehan katak la akontese buat ida iha ne’e. Kareta nebe tula PM para hela iha dalan ibun, hafoin maka ema nain lima dudu monu ba mota laran. Ne’e duni hau iha provas kompletu katak PM inventa historia ne’e", hatutan ulun bo’ot eskerda nian.
Forsas armadas i polisia nasional halo operasaun hamutuk ho naran "operasaun hamutuk" hodi buka kaer elementu grupu revolusionariu nian. Tribunal prepara atu tuku martelu hodi kondena se maka sala i se maka lós. Igreja Katolika la koalia buat ida maibe prontu atu sai negosiador, hanesan uluk Jesus Cristo hanorin. Investigador internasional hahu’u halo investigasaun iha teritoriu laran.


Kontinuasaun.....

2 comments:

  1. BONECAS LINDAS DE ATAURO


    AH MASCOTES DE TIMOR
    TAO SIMPLES MAS ENCANTADORAS
    SOIS O ESTANDARTE DE UMA NACAO
    SOIS PRECIOSAS COMO AS FLORES

    QUANDO TRISTEZAS ABUNDAM
    NUM MUNDO DE INCERTEZA
    AS BONECAS DE ATAURO
    ENCANTAM-NOS COM A SUA BELEZA

    EM LINHA DE CROCHET OU TRICOT
    COM AS SUAS VESTES CULTURAIS
    AS LINDAS BONECAS DE ATAURO
    VISITAM AS TERRAS DOS MALAIS

    SAO UM ELO DE PAZ E CONCORDANCIA
    NUM MAR DE OPINIOES DIVIDIDAS
    AS BONECAS LINDAS DE ATAURO
    DE TODOS SAO MUITO QUERIDAS

    UM ABRACO

    LE MAU DICK

    ReplyDelete
  2. Obrigado Le Mau Dick. Eu mandei o meu primo em Coimbra para comprar Bonecas Lindas de Atauro.

    ReplyDelete