Mos, tinan sanulu liu ba, laiha ema ida maka hanoin katak iha loron ida (besik atu selebra tinan 10 Referendum) sei mosu iha Renetil nia blog, historia real konaba labarik feto oan ida naran Joana Alves.
Joana Alves nia historia hanesan rihun ba rihun historia triste no real nebe ema Timor (liu-liu ema kiak sira) hetan no sei hetan nafatin iha sira nia moris loron-loron.
Historia oan ne'e bele fanun ita hotu hosi ita nia vaidade, arogansia, teimosia no dukur?

Bispo Belo hateten liu tan katak:
"Buat nebé Timor oan sira hein, mak "benefícios" de Desevovimento tem que to'o ba Timor oan tomak: "sa'ude", "educação", "justiça", transportes" e buat sira hanesan: uma, ha-han, hatais, bee, ai-moruk. habadak lia deit bele dehan, Timor oan sira precisa liu "justiça social". Tinan sanulu ona hanesan Rai ida que independente, Timor Leste labele iha ema nebé riku liu, no ema nebe kiak liu. Ita hotu-hotu iha Dignidade".
I

"Segundo o vice-primeiro-ministro, os dois últimos anos foram gastos na resolução dos problemas da crise e 2009 é o ano "da transição", adiantando que as novas condições de estabilidade estão a atrair grandes investidores, interessados em projectos turísticos, com intenções já manifestadas para Taci Tolo, nos arredores de Díli, e Baucau". (Lusa)

"duranti funu ema Timor hatudu Unidadi Nasional hodi hetan Independensia, agora kontinua Unidadi Nasional ba Soberania".
"Os timorenses certamente querem ver um Timor-Leste no gozo da sua plena soberania política, como louros da sua luta para a independência. Como se pode conseguir isto? A resposta é a mesma. Durante a luta: Unidade Nacional para a Independência! Agora, frente aos desafios depois da independência adquirida: Unidade Nacional para a Soberania", (Lusa)

"Em qualquer altura que queiram sair, que saiam. Já deviam ter saído, mas pode ser mais tarde, não há problema". (Lusa)

"Em seu tempo, fará Justiça e acabará com a impunidade". "A maior dádiva de Deus ao meu país são a liberdade e a independência. Por essa dádiva, estou disposto a perdoar." (Lusa)

“Abraçamos os valores universais da Justiça mas há uma certa dificuldade de se perceber que cada terra, cada povo, tem as suas próprias formas ou modelos de resolver os seus problemas e conflitos”. “Somos santos e somos pecadores.” (Lusa)
Konkluzaun:
Lisaun saida maka ita bele foti hosi historia Joana Alves ho deklarasaun hosi relijiozu, politiku no militar Timor oan iha selebrasaun tinan 10 Referendum 2009? Infelizmente hau laiha resposta.
Simplesmente hau kontinua hakerek deit nune: tinan sanulu liu ba, ita hotu-hotu sei moris iha funu nia laran. Tinan sanulu liu ba, ita hotu-hotu sei moris iha fantasia, iluzaun no imajinasaun. Tinan sanulu liu ba, ita dehan "se Timor la ukun rasik-an diak liu ita mate hotu tiha".
Ohin loron ita moris iha liberdadi nia laran. Hau lahatene se historia oan ne'e akontese iha tempu aktual ka akontese iha tempu Indonesia nia ukun iha Timor Leste.
Se historia oan ne'e akontese duranti Indonesia nia ukun iha Timor Leste, entaun presija ita nia komitmentu atu hadia buat nebe la diak. Maibe, se historia ne'e akontese iha tempu atual, entaun presija kritika no refleksaun hosi Timor oan hotu. Tamba, historia Joana Alves labele tan atu mosu iha momentu kuandu ema hotu-hotu koalia no goja "petroliu no gas" iha Timor Leste.
Ohin loron ita moris iha mundu real. Laiha tan ona fantazia, iluzaun no imajinasaun. Ohin loron, atu hadia ema Timor nia moris, presija Unidadi Nasional no Justisa Sosial.
Ba ema Timor oan hotu iha mundu tomak nebe komemora tinan 10 loron Referendum hau hakarak hato'o hau nia "laran ksolok".
Atu le'e Joana Alves nia historia ho lian Tetum bele hare'e iha: http://renetil.blogspot.com
ou ho lian Portuguez bele hare'e iha: http://umalulik.blogspot.com
Celso Oliveira, poeta Timor oan.
No comments:
Post a Comment