My photo
Um escritor, um poeta, um aventureiro,

Sunday 4 October 2009

Ema Timor maski do'ok hosi sira rain maibe kontinua kaer metin sira nia lisan

Ema Timor maski do'ok hosi sira nia rain maibe sira kontinua kaer metin sira nia lisan ou tradisaun. Por exemplo: kuandu lao rai ida nia familia mate iha Timor, entaun lao rai oan sira buka halibur malun iha fatin ida hodi hasae harohan ba Aman Maromak (reza). Ema Timor kostume bolu momentu hanesan ne'e ho naran: "hader mesa" ou "hader mate biti" .

To'o loron hitu nebe ita Timor bolu "ai funan moruk", lao rai oan sira sei husu misa ba matebiam nia klamar. Hafoin lao rai oan sira sei bolu malun ba uma (ema ida nebe maka nia familia mate iha Timor) hodi reza, hasai mesa (simbolikamente deit), han hemu i ikus liu sei joga karta ou halimar kuru-kuru (se karik iha).

Molok tama iha serimonia hasai mesa (nebe simbolikamente deit), uluk nanain sei hasa'e harohan ba Aman Maromak no matebiam. Hafoin, sei servi ai-han no we hodi fo han matebiam. Ai-han no we ne'e laos matebiam rasik maka sei tun mai atu han no hemu maibe ema nebe maka nia familia mate iha Timor maka sei han no hemu filafali ai-han no we ne'e. Por exemplo: oan mane ou oan feto rasik, etc, dll.

Tuir mai, sei bolu ema ida nebe "katuas ou ferik liu" iha komunidadi nia le'et hodi kaer we iha kopu ida nia laran hamutuk ho ai tahan ida hodi fo bensa uma. Molok fo bensa uma, uluk nanain tenki loke hotu odamatan no janela (hosi kuartu to'o haris fatin).

Serimonia hasai mesa halo simbolikamente deit tamba kondisaun (espasu no tempu) iha ema nia rain la permiti atu atu lao rai nia oan sira foti sai mesa hafoin hatama fila fali hanesan akontese bei-beik iha Timor. Hafoin tiha serimonia hasai mesa (nebe simbolikamente deit), tuir kedas han-hemu hodi konta historia komiku, joga karta no seluk tan.

Akontese mos lao rai oan sira buka tulun malun hodi fo osan ba ema nebe maka nia familia mate iha Timor ou tulun tein ai-han duranti hader mesa to'o hasai mesa no seluk tan.

Nasaun ida iha forsa kuandu nia oan sira maski do'ok maibe kontinua kaer metin nia lisan no tradisaun.

Celso Oliveira

No comments:

Post a Comment