Iha loron ida, Lekiraok ida hare’e hetan Karakol bo’ot ida lao hela iha fatuk ida nia lolon. Lekiraok hakfesik-an ba Karakol hodi kumprimenta.“Bom dia belun”, dehan Lekiraok.
“Bom dia”, hatan Karakol.
“Belun buka saida?”, husu Lekiraok.
“Hau la buka buat ida. Hau lao iha dadersan ida ne’e hodi bele mosu netik buat ruma iha hau nia ulun.”, hatan Karakol.
Lekiraok haruka Karakol sae ba nia kabas. Hafoin, Lekiraok haksoit hosi ai ida ba ai seluk, nune beibeik to’o iha fatin ida Lekiraok para.
“O hatene fatin ida ne’e naran saida?”, husu Lekiraok.
“Hau la hatene, belun”, hatan Karakol.
“Fatin ida ne’e maka ema bolu Timor”, explika Lekiraok.
Lekiraok hahu’u konta historia ba Karakol…..
“Iha tempu uluk liu, tinan rihun ba rihun liu bá, labarik ida sai belun diak ho Krokodilo bo’ot ida. Loro-loron, Krokodilo lori labarik oan ne’e passiar iha tasi laran. To’o iha loron ida, Krokodilo husu ba labarik oan ne’e nune: Labarik, ó hakarak saida? Labarik oan ne’e hatan ba Krokodilo katak nia hakarak sai ema lao-rai (viajante-petualangan) ida. Entaun, Krokodilo haruka labarik oan ne’e sae iha nia kabas, i, Krokodilo lori labarik oan ba to’o fatin hotu-hotu. Krokodilo ho labarik lao hosi rai ba rai, tasi ba tasi, foho ba foho. Labarik oan ne’e kontenti tebe-tebes tamba nia belun bo’ot Krokodilo lori nia ba hare’e fatin hotu-hotu iha mundu ida ne’e. Labarik oan ne’e aprende lian barak. Labarik oan ne’e hare ema mutin, ema metan, ema riku, ema kiak, ema matenek, ema beik no seluk-seluk tan. To’o iha loron ida, labarik oan ne’e husu ba Krokodilo nune: Belun, ó lori ona hau passiar iha fatin barak, agora belun hakarak saida? Krokodilo husu ba labarik oan ne’e katak labele husik ema seluk sobu nia uma fatin naran Timor tamba iha nia uma fatin, iha sasan lubun wain, riku soin wain. Krokodilo hateten tan ba labarik oan ne’e katak iha nia uma fatin naran Timor sei mosu funu oi-oin, maibe to’o iha loron ida iha nia uma fatin Timor sei mosu dame. Bainhira mosu ona dame, ema nebe hela iha Timor sei lakohi halo tan funu tamba funu halo ema barak mate no sasan barak lakon. Krokodilo hateten tan katak se maka kontinua hakarak halo nafatin funu iha Timor, Krokodilo nia oan sira sei han mate hotu sira. Liu tiha tinan barak, labarik oan ne’e komesa koalia lian oin-oin. Labarik oan ne’e bele dehan hello sir, mister, bom dia, boa tarde, obrigado, apa kabar, ibu, bapak , diak ka lae, ba nebe, seluk-seluk tan. Mos, Krokodilo hateten ba labarik oan ne’e katak Timor nia oan lalika buka eskola dok hosi Timor tamba Timor bele servi nia oan sira tinan ba tinan, gerasaun ba gerasaun.”
Enkuantu Lekiraok konta historia, Karakol rona ho atensaun tebes. Manu fuik iha ai tutun lian nafatin. Loriku Timor lian nafatin. Malus no buah moris nafatin. Fatuk no rai maran metin nafatin. Kafe iha ai tutun sae daudaun. Ai hale nia sanak bo’ot ba dau-daun. Ai dila nia funan moris ba bei-beik. Timor nia oan sira dahur, bidu no tebe-tebe nafatin. Surik Timor sei hakerek iha rai leten nune: Timor, Rai Krokodilo.
Nota: Ida ne'e historia popular ema Timor nian.
Imagem: Google image
Autor: Celso Oliveira
No comments:
Post a Comment