My photo
Um escritor, um poeta, um aventureiro,

Monday 22 October 2012

Funu Informasaun (Primeira Parti)

Ohin loron ita moris iha tempu pos-modernu, ne'e duni, "INFORMASAUN" kaer funsaun importanti tebe-tebes iha ita nia moris. Foin daudaun, Diocese Baucau, kria ona pagina iha Internet ho naran "Hau Fiar". Objektivu maka atu haklaken informasaun ba sarani sira, laos deit ba sarani sira iha Diocese Baucau, maibe, ba Timor oan hotu iha mundu. Embora, ema barak kontra ideia ne'e, maibe, pesoalmente hau konkorda i apoio 100 porcento.

Realidadi hatudu katak ho avansa teknolojia, mosu ona funu iha sirkulasaun informasaun. Ema a'at uza informasaun hodi transmiti sira nia hanoin a'at, no, ema diak uza informasaun hodi fo'o hanoin/planu diak. Ne'e duni, agora depende parti ida-ida buka dalan oinsa atu sira nia informasaun bele to'o lalais, seguru, i, ema barak bele hetan assesu.                                                                                                                                                                                                                                    
Hau, iha loron hirak ne'e tu'ur hanoin konaba impaktu saida maka akontese ba ema Timor nia moris konaba nia konsume "informasaun" loro-loron ou oi-oin iha nia moris? 

Ita hotu sei lembra akontesimentu iha fulan hirak liu ba iha kapital Dili, hafoin tiha Konferensia CNRT nebe hetan transmisaun direta hosi TVTL. Objectivu principal hosi transmisaun direta TVTL maka atu transmiti acto demokratiku nebe mosu duranti Konferensia nia laran, maibe, por um momentu deit, adversariu politiku FRETILIN, aproveita deputadu ida ka rua koalia sala iha konferensia laran, transforma transmisaun direta ne'e sai tiha "KAOS" ou "konfrontasaun" nebe lori konsekuensia ba ema ida mate, tuda malun iha estrada laran, kria trauma iha ema nia moris no seluk-seluk tan. Hosi ne'e ita bele hasai konkluzaun katak informasaun dezenpenha funsaun importanti tebe-tebes iha ema (ou instituisaun) ida-ida nia moris. Sei iha tan Kazu barak maka bele sai referensia iha hakerek ne'e. Maibe, hau limita-an. 

Timor Leste foin sai hosi okupasaun Indonesia tinan 13 liu ba (30/8/99). De jure hetan rekonhesimentu internasional iha 20/5/02. Iha tinan 4 nia laran, 2002-2006, ita foin maka atu hari'i ita nia Estadu Demokratiku ida forti, maibe, mosu tiha krisi politika-militar iha 2006, nebe sobu tiha Orgaun Soberania nebe ita hari'i ona. Agora, ita foin buka atu hari'i Estadu Demokratiku nebe diak no forti hodi labele hamosu fila fali falhansu nebe akontese iha pasadu. 

Timor Leste halo parti ona iha mundu, ne'e duni, la taka hipotese atu tama iha funu informasaun. 

Agora, depende iha Timor oan ida-ida konsume informasaun nebe sirkula iha moris loro-loron. Entre informasaun a'at no diak tenki hili maka ida diak. Laos fasil tamba loro-loron informasaun a'at tama barak liu iha ita nia kakutak. 

Boa leitura i semana diak ba imi hotu. 

Celso Oliveira


No comments:

Post a Comment